Krótka historia LOP w Tarnobrzegu

Liga Ochrony Przyrody jest najstarszą pozarządową organizacją, której głównym zadaniem jest ochrona przyrody i edukacja ekologiczna. W roku 1927 liga w Polsce została powołana do życia, natomiast ZOLOP w Tarnobrzegu utworzono w 1977r. Na chwilę obecną liga z siedzibą w Tarnobrzegu działa na obszarze byłego województwa tarnobrzeskiego, gdzie zrzesza ponad 100 szkół oraz współpracuje z licznymi organizacjami i firmami, którym ochrona środowiska nie jest obca. Główne zadania to szeroko pojęta edukacja ekologiczna prowadzona poprzez szereg konkursów plastycznych, muzycznych, fotograficznych, radiowych oraz olimpiad na szczeblu wojewódzkim bądź krajowym. Liga organizuje również różne szkolenia o tematyce środowiskowej a dla zainteresowanych grup organizowane są zajęcia terenowe w Lasach Janowskich i Puszczy Sandomierskiej. Wiele interwencji wpływających do biura LOP najczęściej dotyczą wycinki drzew lub rannych ptaków.  Żadne zgłoszenie nie pozostaje bez odpowiedzi.

 

Celem Ligi jest:

1. Kształtowanie wrażliwości człowieka, a szczególnie młodzieży na bogactwo i piękno przyrody, budzenie jej umiłowania, szerzenie zrozumienia istoty, znaczenia i celów ochrony przyrody stanowiącej część ochrony środowiska;
2. Zabieganie o zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego współczesnemu i przyszłym pokoleniom;
3. Zabieganie o właściwe użytkowanie oraz świadome odtwarzanie, jak też pomnażanie zasobów przyrody żywej, nieożywionej i krajobrazu jako dobra ogólnonarodowego;
4. Zabieganie o ochronę i odnawianie zasobów środowiska przyrodniczego, a w szczególności:

  • utrzymanie procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów,
  • zachowanie różnorodności biologicznej,
  • zachowanie dziedzictwa geologicznego i paleontologicznego,
  • zapewnienie ciągłości istnienia gatunków roślin, grzybów i zwierząt wraz z ich siedliskami poprzez ich utrzymanie lub przywracanie do właściwego stanu,
  • ochronę terenów zieleni w miastach i wsiach, w szczególności ochronę drzew i krzewów,
  • utrzymanie lub przywrócenie do właściwego stanu siedlisk przyrodniczych oraz gatunków,
  • ochronę krajobrazu i innych składników środowiska przyrodniczego.

5. Inicjowanie i podejmowanie społecznych przedsięwzięć, pełnienie roli organizatorskiej w społecznym ruchu na rzecz ochrony przyrody uwzględniającym zasady zrównoważonego rozwoju;
6. Kształtowanie opinii publicznej w duchu troski o ochronę przyrody;
7. Upowszechnienie wiedzy o przyrodzie i jej ochronie oraz kształtowanie kultury i etyki ekologicznej.

HISTORIA LIGI OCHRONY PRZYRODY

Tradycja ochrony przyrody w Polsce sięga X wieku, kiedy pojawiały się pierwsze dekrety dotyczące chronienia niektórych gatunków zwierząt i roślin, przez następne stulecia rozumienie przyrody i podejście do jej ochrony ewoluowało. Za czasów Kazimierza Wielkiego zaczęto chronić nadmiernie wyniszczane lasy, natomiast Zygmunt III stanął w obronie zagrożonych wyginięciem Turów. Władysław Jagiełło wprowadził zarządzenia ograniczające polowania oraz zwrócił uwagę na ochronę starych, dorodnych dębów i cisów. Statut Wiślicki za Zygmunta Starego objął w niektórych siedliskach ochroną sokoła i łabędzia, poszerzył również ochronę bobra. Pomimo tych wysiłków nie udało się uratować niektórych gatunków jak tury, tarpany czy żubry. Jednak nawet w okresie rozbiorów Polski byli ludzie broniący ojczystej przyrody, jak Stanisław Staszic, który pierwszy dostrzegł konieczność ochrony Tatr. W roku 1868 we Lwowie Sejm Krajowy uchwalił ustawę „względem zakazu łapania, wytępiania i sprzedawania zwierząt alpejskich właściwych Tatrom: świstaka i dzikich kóz”. Po zakończeniu I wojny Światowej już 17 grudnia 1919 roku w Warszawie grono przyrodników i krajoznawców wystąpiło z wnioskiem, następnie ówczesny Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Ksawery Prauss powołał Tymczasową Państwową Komisję Ochrony Przyrody – ciało doradcze Ministra. Następnie w 1920 r. powołano Państwową Radę Ochrony Przyrody, na której czele stanął wybitny polski przyrodnik, wspaniały znawca Tatr, prof. Władysław Szafer. On też w 1923 r. powziął zamiar utworzenia w Polsce Ligi Ochrony Przyrody, zainspirowany działającą prężnie od 1909 r. Szwajcarską Ligą Ochrony Przyrody. W 1926 r. na 31 posiedzeniu PROP prof. Szafer przedstawił konkretny projekt organizacji Ligi oraz teksty odezwy i deklaracji. Liga miała być związkiem tudzież zrzeszeniem towarzystw rozsianych po całym kraju, zajmujących się ochroną przyrody lub pragnących wspierać tę akcję. Towarzystwa przystępujące do Ligi miały od każdego członka wpłacać niewielką, kilkudziesięciogroszową składkę. Jak się spodziewano tak mały datek, ale pobierany od wielkiej ilości ludzi, miał umożliwić zebranie funduszy na wykupywanie rezerwatów. Wiadomym znakiem zapłacenia składki miał być znaczek Ligi, wklejany do legitymacji członkowskiej. Podczas VIII zjazdu PROP, 9 stycznia 1927 r. powzięto decyzję w sprawie utworzenia Ligi i wybrano Komitet Organizacyjny, który miał dalej poprowadzić sprawę. W skład komitetu weszli: prof. dr Jan Gwalbert Pawlikowski, prof. dr Bolesław Hryniewiecki, prof. dr Mieczysław Limanowski oraz prof. dr Władysław Szafer i prof. dr Walery Goetel. Przewodniczącym komitetu został Aleksander Janowski. W listopadzie 1927 r. Janowski złożył w Komisariacie Rządu w Warszawie statut Ligi do legalizacji. Przed pierwszym zjazdem Ligi Ochrony Przyrody, którego datę ustalono na 9 stycznia 1928 r., rozesłano zaproszenia, deklaracje i powielony statut do 146 towarzystw, komunikat o zjeździe do 360 czasopism, oraz afisze do szkół, instytucji oraz wszystkich członków PROP. Przygotowano też znaczki Ligi w postaci nalepek, które miały służyć do wklejania do legitymacji, jako dowód opłacenia 30 groszowej składki. Autorem znaczka był Jerzy Hryniewiecki, syn prof. Bolesława Hryniewieckiego. Przygotował on kilka projektów. Jeden z nich przedstawiał alegoryczną postać chroniącą obuwika, drugi ? jesiotra, trzeci ? wyskakującego z wody łososia, czwarty ? żubra. Wybrano ostatni rysunek i małe znaczki ?z żubrem? służyły potem Lidze przez szereg lat. Na I zjeździe 9 stycznia 1928 r. wybrano zarząd Ligi, w jego skład weszli: prof. dr Józef Morozowicz ? jako przewodniczący, prof. dr Bolesław Hryniewiecki ? jako zastępca przewodniczącego, Stanisław Małkowski ? jako sekretarz i Aleksander Janikowski ? jako skarbnik. W marcu 1928 r. zatwierdzono statut Ligi co dało prawną podstawę do rozpoczęcia działalności. W 1929 r. wybrano nowe władze Zarządu Głównego Ligi Ochrony Przyrody, funkcję prezesa powierzono prof. dr Bolesławowi Hryniewieckiemu. Powstały również dwa oddziały: w Warszawie oraz Poznaniu, oraz cztery koła: w Częstochowie, w Opaleniu, w Warszawie i Krzemieńcu. Od samego początku swego istnienia Liga Ochrony Przyrody włączyła się czynnie do prowadzonej, szczególnie przez Państwową Radę Ochrony Przyrody, kampanię o ochronie przyrody tatrzańskiej i powołania na tym obszarze parku narodowego.

Z chwilą wybuchu II wojny światowej działalność Ligi została brutalnie przerwana. Jej czołowi działacze zostali rozrzuceni po całym świecie, a wielu z nich zginęło na polach walki, w obozach lub w więzieniach, lub też na skutek działań wojennych. Władze okupacyjne zdawały sobie sprawę, że krzewienie idei ochrony przyrody jest silnie powiązane z kultywowaniem polskości i dlatego uniemożliwiły działalność w tym okresie.

Gdy działania wojenne na ziemiach polskich ustały, społeczeństwo, mimo dotkliwych strat  przystąpiło do odbudowywania wszystkich dziedzin życia, podjęto wówczas również trud odtworzenia Ligi Ochrony Przyrody. Z inicjatywy prof. Edwarda Potęgi i prof. Szafera, w dniu 17 lipca 1945 r. w Łodzi odbyło się organizacyjne zebranie Zarządu Głównego. Nowe władze Ligi wybrano w składzie: prezes ? prof. Edward Potęga, wiceprezes ? dr Stefan Jarosz, sekretarz ? Jerzy Szczepański, skarbnik ? inż. Stanisław Pawłowski. Od 9 stycznia 1946 r. Liga Ochrony Przyrody była znów pełnoprawnym stowarzyszeniem. W różnych punktach kraju powstawały oddziały Ligi, a w istniejących już placówkach rozwijano coraz wszechstronniejszą działalność. Wiele osób współpracujących z PROP starało się o zakładanie nowych placówek Ligi, z ich inicjatywy powstały oddziały w Warszawie, Lublinie oraz Gdyni. W 1953 r. Zarząd Główny Ligi przeniesiono do Warszawy, tam też 10 grudnia został ukonstytuowany. Prezesem został wówczas dr Leonidas Świejkowski. W marcu 1956 r. odbył się Walny Zjazd Delegatów, szczególną uwagę poświęcono sprawie nowego stautu, który różnił się dość znacznie od poprzedniego, szerzej i dokładniej określał charakter, cele oraz środki działania Stowarzyszenia. Na pierwszym miejscu stawiał kształtowanie właściwego stosunku człowieka do przyrody, budzenie jej umiłowania, zwłaszcza wśród młodzieży. W tym samym roku zabiegano już o wydawanie własnych czasopism, ukazał się pierwszy numer ?Biuletynu Organizacyjnego LOP?, natomiast od początku 1957 r. zamiast ?Biuletynu? zaczęło ukazywać się czasopismo, w bardzo skromnej jeszcze szacie, pod nazwą ?Przyroda Polska?. Dużą wagę przykładano również do wydawanych przez LOP folderów, plakatów i broszur. W 1963 r. opracowano program działania LOP w szkołach, akceptowany przez Ministra Oświaty. Już w 1967 r. dorośli członkowie Ligi stanowili 8,5 % ogólnej liczby członków. Główną rolę w młodzieżowym ruchu ochrony przyrody odegrało nauczycielstwo, prężny wzrost liczby kół szkolnych był następstwem społecznej pracy wielu tysięcy nauczycieli biologii. W 1968 r. nadano Lidze Ochrony Przyrody status Stowarzyszenia Wyższej Użyteczności, co było niezbitym dowodem uznania przez władze państwowe idei społecznej ochrony przyrody za ważny problem w działalności społeczno-gospodarczej kraju, a także afirmacją dotychczasowej i przyszłej działalności Ligi Ochrony Przyrody. W 1972 r. w Warszawie odbył się IX (XIX) Krajowy Zjazd Ligi Ochrony Przyrody, w przededniu 45 rocznicy powstania Stowarzyszenia. Nadano wówczas Lidze nowy statut, odpowiadający tezom i postulatom wysuniętym na IX (XIX) Zjeździe, poszerzył on merytoryczny zakres działalności Ligi na wszelkie dziedziny środowiska przyrodniczego oraz upoważnił do pełnienia roli organizatorskiej w społecznym ruchu na rzecz ochrony przyrody. W 1975 r. działało już 49 wojewódzkich oddziałów LOP. Podjęto również kroki zmierzające do powołania oddziałów gminnych, nowych ważnych ogniw w działalności LOP, szczególnie w środowisku wiejskim.

Dużą rolę w ochronie przyrody i środowiska w Polsce odegrały opracowywane przez Ligę raporty o stanie przyrody i środowiska oraz wnioski i postulaty, zgłaszane do władz państwowych. Pierwszy „Raport o stanie środowiska przyrodniczego w Polsce i zagrożeniu zdrowia ludzkiego” został przygotowany przez Radę Naukową ZG LOP w 1981 roku. Na uwagę zasługują również następujące działania i formy pracy z młodzieżą:

  • organizowanie obozów przyrodniczych
  • organizowanie wojewódzkich sejmików młodych działaczy LOP
  • organizowanie we wszystkich województwach młodzieżowych sesji popularnonaukowych
  • przeprowadzenie inwentaryzacji zieleni miejskiej
  • gromadzenie informacji oraz występowanie z wnioskami o objęcie cennych obiektów przyrodniczych ochroną prawną
  • organizowanie wycieczek przyrodniczo-krajoznawczych
  • organizowanie własnych konkursów.

Ponadto, Koordynacja Działalności Młodzieżowej LOP istniejąca przy Zarządzie Głównym oraz jej odpowiedniki w zarządach wojewódzkich prowadziły:

  • akcje porządkowe w parkach narodowych, na terenach zieleni miejskiej oraz w parkach wiejskich, prace związane z oczyszczaniem brzegów rzek, potoków, wysypisk śmieci etc.
  • działalność klubową w ramach konkretnych zainteresowań młodzieży
  • inwentaryzację drzew ulicznych przez członków Szkolnych Kół LOP
  • patrolowanie parków miejskich i rezerwatów przez Straż Ochrony Przyrody.

W latach osiemdziesiątych Prezydium Zarządu Głównego wystąpiło do Urzędu Rady Ministrów oraz do Ministra Urzędu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej z wnioskami o przysyłanie Lidze Ochrony Przyrody projektów aktów prawnych oraz dokumentów przed ich zatwierdzeniem ? do zaopiniowania. Wnioski Ligi zostały przyjęte. Liga Ochrony Przyrody otrzymała w ten sposób możliwość wypowiadania się i zgłaszania swoich uwag i propozycji do wszystkich aktów prawnych dotyczących ochrony środowiska. Do Ministerstwa Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych skierowano protest przeciw pomijaniu walorów lasów ochronnych przy obliczaniu szkód przemysłowych, postulując aby odszkodowania przemysłu za zniszczenia w tych lasach wpłynęły na Fundusz Ochrony Środowiska. W 1987 r. wystosowane zostało pismo do Premiera z prośbą o niedopuszczenie do importu odpadów przemysłowych z Europy Zachodniej i wypełniania nimi wyeksploatowanych kopalń.  W 1988 r. skierowano list otwarty do Sejmowej Komisji Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych protestując przeciwko ponawianiu prób wykorzystania wyrobisk kopalnianych na składowiska importowanych odpadów. Przedstawiono straty, jakie poniesie polskie środowisko i zdrowie polskiego społeczeństwa. Wynikiem akcji protestacyjnej był zakaz importu odpadów do Polski, obowiązujący od 1 lipca 1989 r. LOP wnioskowała również i uzyskała społeczne poparcie w następujących sprawach: utworzenie resortu ochrony środowiska, powołanie Sejmowej Komisji Ochrony Środowiska, opracowanie przez Rząd zasad eko polityki państwa, wprowadzenie na wszystkich szczeblach edukacji odrębnego przedmiotu „Ochrona środowiska”, obejmowanie ochroną prawną obszarów o wybitnych walorach przyrodniczych, tworzenie parków narodowych, rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych, obszarów chronionego krajobrazu, użytków ekologicznych itp., powołanie Banku Ochrony Środowiska i Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska. Wszystkie te wnioski zostały zrealizowane, co dało nam wiele satysfakcji, z wyjątkiem wniosku dotyczącego edukacji, który przebija się z dosyć dużym trudem.

Dzisiaj LOP współpracuje też z licznymi krajowymi i międzynarodowymi organizacjami ekologicznymi, jak Międzynarodowa Koalicja „Wolontariusze Przyrody” (CVA), Młodzież i Środowisko Europy (YEE), Europa Nostra oraz Światowe Towarzystwo Ochrony Zwierząt (WSPA). Jest m. in. członkiem założycielem Światowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN). LOP prowadzi również Europejskie Centrum Ekologiczne, które jest inicjatorem i realizatorem Europejskiej Zielonej Karty (European Green Card), która spotkała się ze znacznym zainteresowaniem instytucji krajowych i międzynarodowych. W maju 1996 roku Fundacja Henry’ego Forda uhonorowała Projekt EZK pierwszym miejscem w konkursie Europejskiej Ochrony Przyrody, a w czerwcu 1996 roku Ministerstwo Środowiska przyznało nagrodę za projekt „Zielona Karta” w kategorii krajowych kampanii edukacyjno-popularyzatorskich.
LOP prowadzi szeroką i znaczącą działalność wydawniczą, znaną z wielu ciekawych publikacji książkowych, plansz tematycznych, plakatów, kalendarzy, zakładek, a szczególnie miesięcznika „Przyroda Polska” z wkładką „Biuletyn EKO-edukacyjny”.
Liga Ochrony Przyrody za swoje zasługi odznaczona została krzyżem Polonia Resituta.